«Առաջին լրատվական»-ի հարցերին պատասխանել է ՄԱՀՀԻ ասոցացված փորձագետ, ժողովրդագրագետ Արտակ Մարկոսյանը: Պարոն Մարկոսյան, այս տարվա 6 ամիսներին ՀՀ անձնագիր ունեցող Հայաստանից հեռացողների թիվը նախորդ տարվա համեմատ կրկնակից ավելի կրճատվել է: Այս միտումն ինչո՞վ է պայմանավորված: Առաջին 7 ամիսների կտրվածքով ՀՀ անձնագրերով ելքերի և մուտքերի տարբերությունը կազմել է  մոտ - 54 400: Ասենք, մարդու ընտանիքը հանգստանալու նպատակով հուլիսին Հայաստանում չէ, պարզ է, մինուս է գնացել: Այնպես որ պետք է հարաբերական ընդունենք այդ ցուցանիշը, պետք է հաշվի առնենք հանգստի գործոնը, տուրիզմի գործոնը: Օրինակ, ես հուլիսին հանգստ համար դրսում եմ եղել, բայց արդեն վերադարձել եմ, դա պետք է հաշվի առնել: Նաև պետք է հաշվի առնել, որ մեր աշխատանքային միգրանտները, որ գնացել են գարնանը, դեռ չեն վերադարձել, ինչը ևս նպաստում է, որ ցուցանիշը բացասական լինի: Ընդհանուր ուղևորաշրջանառությունը դրական է, բայց հայկական անձնագրերով՝ բացասական է: Հաշվի առնելով, թե ՌԴ-ում մոբիլիզացիա հայտարարելուց հետո ինչ է կատարվում օդանավակայաններում, Լարսում, ստացվում է, որ մենք նոր մեծ հոսք ենք ունենալու Հայաստան, և որքանով է մեր երկիրը պատրաստ դրան: Այս պահին դժվար է ասել, թե ինչ հոսք է գալու, ով է վերադառնալու և ինչքան ժամանակով: Եթե իրենք ՌԴ քաղաքացի են, ընդունել են այդ երկրի քաղաքացիությունը, հաշվառված են Ռուսաստանի զինկոմիսարիատներում, ապա իրենց պարտքը պետք է կատարեն այնտեղ: Այնպես որ այս պահին դեռ ժամանակավրեպ է խոսել, թե ով կվերադառնա կամ չի վերադառնա: Հնարավո՞ր է, որ այդ մարդիկ Հայաստանի միջոցով մեկնեն երրորդ երկիր: Այս պահին երրորդ երկիր գնալը բավական դժվար է, մանավանդ ռուսական անձնագրերով մուտքը եվրոպական երկրներ սահմանափակված է այս պահին: Պետք է մի քիչ սպասել, տեսնել ինչի է հանգեցնելու այս գործընթացը: Մենք գիտենք, որ ՀՀ քաղաքացիներից շատերը փորձում էին իրենց որդիներին դարձնել ՌԴ քաղաքացի՝ խուսափելու համար զինծառայությունից: Հիմա որքանո՞վ է պահպանվել այդ միտումը՝ հաշվի առնելով, որ ՌԴ-ն այս պահին ևս պատերազմի մեջ է: Կարծում եմ՝ Ռուսաստանում մոբիլիզացիայի որոշումից հետո իրավիճակը այդ առումով փոխվել է: Այն մարդիկ, որոնք նման գործընթաց էին նախաձեռնել, կարծում եմ՝ կդադարեցնեն, որովհետև այս պահին ՌԴ քաղաքացիություն ստանալը, մանավանդ զորակոչի տարիքի երիտասարդների համար, ենթադրում է, որ այդ երիտասարդը կարող է զորակոչվել ռուսական բանակ: Կարո՞ղ ենք կանխատեսել, որ ՀՀ քաղաքացիություն ստացողների թիվը ևս կաճի՝ հաշվի առնելով, որ նաև ռուսներն են գալիս ու փորձում այստեղ հաստատվել: Մեծ մասը պարզապես վերականգնել է իր ՀՀ քաղաքացիությունը, կամ էլ ՀՀ անձնագիր է ձեռք բերել որպես երկրորդ քաղաքացիություն: Այսինքն նրանց մեծամասնությունը ՌԴ քաղաքացիությունից չի հրաժարվել: Եթ դու ուզում ես լիարժեք ՀՀ քաղաքացի դառնալ, ապա պետք է հրաժարվես նաև ՌԴ քաղաքացիությունից: Ընդհանուր առմամբ, միգրացիոն սալդոյի վրա ձեր նշած գոծոնը դեռ այդքան չի երևում: Կարող եմ ասել, որ այս տարվա առաջին 6 ամիսներին ՀՀ բնակչությունը այդ գործոնների հաշվին աճել է: Բայց այս պահին դեռ վաղ է ասել, թե Ռուսաստանում մոբիլիզացիայի հետևանքով ինչ շարժեր կլինեն: Դեռ ժամանակ է պետք հասկանալու, թե դա ինչ ազդեցություն կունենա մեր ժողովրդագրական իրավիճակի վրա: