Հայաստանի նոր ատոմակայանը Սերժ Սարգսյանից հետո. Հայտարարություն Նյու Յորքում
19:00 | 2019-07-17
Հայաստանի փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը, Նյու Յորքում մասնակցելով ՄԱԿ միջոցառումներին, հայտարարել է, որ Հայաստանի իշխանությունը բանակցում է Ռուսաստանի հետ նոր ատոմակայանի շինարարությանը Մոսկվայի հնարավոր մասնակցության համար: Ավինյանը հայտարարել է, որ Հայաստանը չի պատրաստվում հրաժարվել ատոմային էներգետիկայից և քննարկում է նոր ատոմակայանի կառուցման հարցը՝ երբ սպառվի գործող ատոմակայանի ժամկետը, բանակցելով Ռուսաստանի հետ:
Հայաստանը ներկայումս ռուսական վարկով իրականացնում է գործող ատոմակայանի նորոգում, որպեսզի հնարավոր լինի երկարաձգել շահագործումը ևս տասը տարով: Անկասկած է, սակայն, որ երկարաձգման ռեսուրսը սահմանափակ է, միաժամանակ աներկբա է, որ Հայաստանը ռազմավարական, ռազմաքաղաքական մեծագույն սխալ արած կլինի, եթե հրաժարվի ատոմային էներգետիկայից:
Ատոմային էներգետիկայի պահանջը բխում է ոչ միայն էներգետիկ անվտանգության, այլև պարզապես հայկական պետականության անվտանգության տրամաբանությունից: Ադ իմաստով շատ կարևոր է, որ Երևանը Նյու Յորքում վերահաստատել է նոր ատոմակայանի մտադրությունը, որը գալիս է դեռևս նախորդ իշխանությունից, իսկ ավելի կոնկրետ՝ 2008 թվականից: Սերժ Սարգսյանը այդ թվականի հոկտեմբերին հայտարարեց նոր ատոմակայանի շինարարության մասին, թեև մեկ քար իսկ չի դրվել այդ ուղղությամբ: Ի՞նչ նոր զարգացում կա, և առարկայական ինչ բանակցություն է վարում ՌԴ-ի հետ Հայաստանի նոր իշխանությունը:
Բանն այն է, որ նախորդ իշխանությունը ՌԴ-ի հետ կնքեց համաձայնագիր՝ «Ռոսատոմի» հետ, ըստ որի՝ Ռուսաստանը մի կողմից՝ ձեռք էր բերում նոր ատոմակայանի կառուցման, այսպես ասած, իրավունքը, մյուս կողմից՝ հայտնում ընդամենը 20 տոկոսը ֆինանսավորելու պատրաստակամություն: Իսկ այդ ընթացքում խոսվում էր այն մասին, որ նոր ատոմակայանը կարժենա մոտ 5 միլիարդ դոլար: Իսկ ո՞վ կտար մյուս 4 միլիարդը, եթե ատոմակայանի «իրավունքը» արդեն Ռուսաստանին էր տրված: Ըստ այդմ՝ աներկբա է, որ կա՛մ Ռուսաստանի հետ կլինի ամբողջական ֆինանսավորման պայմանավորվածություն, կա՛մ այլ աղբյուրներ հնարավոր կլինեն, եթե Ռուսաստանի «իրավունքները» համարժեք լինեն ֆինանսավորման ծավալներին և ընդհանրապես համարժեք լինեն բոլոր հնարավոր աղբյուրների իրավունքները:
Մյուս կողմից՝ խնդիրը իհարկե լայն իմաստով «իրավունքն» է: Հայաստանը դիտարկվել է ռուսական գլոբալ քաղաքական «իրավունքների» գոտի, ըստ այդմ՝ որևէ գեոքաղաքական կենտրոն չի դիտարկի Հայաստանի հետ ատոմային էներգետիկայի ծրագիր ֆինանսավորելու հարց: Ըստ այդմ՝ գլխավորն այն է, թե Հայաստանը որքանով է ինքնիշխան: Միայն այդ դեպքում այլ կենտրոնները Հայաստանի հետ պատրաստ կլինեն խոսել նոր ատոմակայանի մասին: Իսկ այն, որ առանց գեոքաղաքական կենտրոնների հետ գործակցության Հայաստանը չունի ատոմակայանի խոշոր ծրագիրն իրականացնելու ինքնաբավ ռեսուրս, անկասկած է: Մյուս կողմից՝ այլ գործընկերները կարևոր են, որպեսզի Ռուսաստանը Հայաստանի հետ բանակցելիս չունենա մոնոպոլ դիրքի առավելություն և ըստ այդմ՝ հակված լինի հաշվի առնել Հայաստանի մոտեցումները կամ այլ կերպ ասած՝ ունենա Հայաստանում ատոմակայան կառուցելու մրցակիցներ:
Արդյոք Տիգրան Ավինյանը Նյու Յորքում Ռուսաստանի հետ բանակցության հանգամանքը բարձրաձայնե՞լ է հենց այլ մրցակիցների համար: Այդ դեպքում, սակայն, անհրաժեշտ է, որ Հայաստանն ուղիղ հայտարարի, որ նոր ատոմակայանի կառուցման գործում պատրաստ է աշխատել բոլորի հետ, ում կհետաքրքրի Հայաստանի այդ մտադրությունը: